Od starih kulturnih naroda, Tibet su prvi upoznali Kinezi i davali su mu različita imena: Tufan u VII-XIII v., Sifan u XIII – XIV v. I dr., a od XVIII v. Ustalio se današnji naziv. Prvi poznatiji vladar bio je Sronczangambo (vladao oko 620 - 650); za njegove vladavine uspostavljene su tešnje veze s Kinom, a donekle i sa Indijom, što je dovelo do prodiranja kineske kulture:pismenost, počeci zakonodavstva i istoriografije, razvoj grnčarije i drugih zanata, počeci matematike i astronomije, kao i širenje budizma, pa se osnivaju budistički manastiri; oni vremenom postaju krupni feudalni sopstvenici zemlje. Tokom VIII i IX v. Tibetki vladari pokušali su da osvoje istočni Turkestan i jugozapadne kineske provincije, što ih je dovelo u sukob sa Kinom; istrošenost u ratovima i unutrašnja borba između svetovnih feudalaca i budističkih kaluđera doveli su do raspada Tibeta sred. IX v. Na niz posebnih država; tako je dočekao provalu Mongola, pa je kao i Kina morao sred. XIII v. Priznati mongolsku vrhovnu vlast . U XIII – XVII v. Ponovo ga potresaju unutrašnje borbe između raznih budističkih sekti i borbi za prevlast; poč. XV v. budistički monah Czonkaba osniva sektu Gelug-ba, što je početak pretvaranja budizma u lamaizam; u XVI v. vrhovni sveštenik sekte nazvao se dalaj lama(okeanski lama, tj. Sveobuhvatni vrhovni lama), a njegov doglavnik pančen lama. Lamaistička sekta uspjela je osvojiti vlast tek poč. XVII v.; pobjednik Dalaj Lama V (1617 - 1682) i njegovi naslednici vladaju otada kao „žive bude“, držeći u gradu Lasi i vijersku i političku vlast, a tibetski feudalizam dobija strogo teokratsku formu čije ekonomske osnove počivaju na ogromnim imanjima budističkih manastira. Dalaj Lama V našao je i spoljnu podršku u Kini. Od Evropljana prvi su prodrli hrišćanski misionari jezuiti i kapucini, koji su već 1624. imali predstavnike u Lasi. Sve do kraja XIX v. suverenitet Kine nad Tibetom nije bio ugrožen, ali sred. Vijeka počela je borba za Tibet između imperijalističkih sila, prije svega između Vel. Britanije i Rusije. Sa svojih uporišta u Indiji, Vel. Britanija 80-ih god. XIX v. preduzima prve agresivne napade na Tibet i vodi ratne operacije 1888-89; djelimični ratni uspjeh donio je zaključenje kinesko-britanskog ugovora iz 1893. kojim se britanskoj trgovini i njenim predstavnicima daju velike povlastice u Tibetu; i Rusija uspjeva donekle ostvariti utucaj u Tibetu i održati britanski uticaj u ravnoteži. Koristeći zauzetost Rusije na Dalekom istoku, a naročito u rusko-japanskom ratu 1904-05, Vel. Britanija preduzima novu vojnu ekspediciju 1904. i uspijeva privremeno zauzati Lasu, na što je narod odgovorio gerilskim ratom; dugo i teško ratovanje natjeralo je Britance da se povuku iz Lase. Do britansko-kineske konvencije došlo je 1906; njom je Vel. Britanija priznala suverenitet Kine nad Tibetom, zadržavajući samo ranije povlastice za svoje trgovce; poslije toga su Kinezi 1910. protjerali iz Tibeta anglofilski orjetisanog Dalaj Lamu XIII (1876 - 1933), koji se sklonio u Indiju pod zastitom Britanaca. Kineski uticaj u Tibetu ponovo je oslabio za vrijeme kineske antimandžurske revolucije 1911. pa se Dalaj Lama XIII uz pomoć Britanaca vratio u Lasu; otad Vel. Britanija ponovo pokušava da stavi Tibet pod svoj uticaj. Uslijed unutrašnje slabosti, Kina je 1913. morala na anglo-kineskoj konferenciji u Simli (Indija) zaključiti sa Vel. Britanijom sporazum kojim je Kini oduzeto pravo da drži vojsku u Tibetu. Za vrijeme I svjetskog rata i kasnije dominirao je britanski uticaj, koji se oslanjao na Dalaj Lamu XIII i tibetsku buržoaziju. Tokom II svjetskog rata pokušale su SAD ostvariti izvjesni uticaj na Tibetu. Da bi se odvojio od Kine, čak 1949. proklamovana i njegova „nezavisnost“, ali se ona nije održala. Poslije pobjede revolucije u Kini 1949, počeli su između tibetskih predstavnika NR Kine pregovori „o mirnom oslobođenju Tibeta“, koji su završeni 1951. uključenjem Tibeta u sastav NR Kine kao autonomne oblasti (Tibetska Autonomna Oblast), pri čemi je Tibet zadržao izvjesnu unutrašnju autonomiju; 1952. osnovane su kineske vojne baze, a 1953. Kina je preuzela spoljnu politiku Tibeta; jula 1954. Dalaj Lama i Pančen Lama učestvovali su u radu I kineskog nacionalnog kongresa u Pekingu; 22. VI 1956. obrazovan je Komitet za upravljanje Tibetskom Autonomnom Oblašću. Kasnije u Tibetu dolazi do otpora kineskoj vlasti, koji u martu 1959. prerasta u ustanak u glavnom gradu Lasi. Kinezi su ugušili ustanak poslije nekoliko dana, a Dalaj Lama XIV je sa oko 10 000 svojih pristalica pobjegao u Indiju. Kinezi ulažu napore da modernizuju Tibet, posebno poslije kulturne revolucije. недеља, 14. март 2010.
ISTORIJA
Od starih kulturnih naroda, Tibet su prvi upoznali Kinezi i davali su mu različita imena: Tufan u VII-XIII v., Sifan u XIII – XIV v. I dr., a od XVIII v. Ustalio se današnji naziv. Prvi poznatiji vladar bio je Sronczangambo (vladao oko 620 - 650); za njegove vladavine uspostavljene su tešnje veze s Kinom, a donekle i sa Indijom, što je dovelo do prodiranja kineske kulture:pismenost, počeci zakonodavstva i istoriografije, razvoj grnčarije i drugih zanata, počeci matematike i astronomije, kao i širenje budizma, pa se osnivaju budistički manastiri; oni vremenom postaju krupni feudalni sopstvenici zemlje. Tokom VIII i IX v. Tibetki vladari pokušali su da osvoje istočni Turkestan i jugozapadne kineske provincije, što ih je dovelo u sukob sa Kinom; istrošenost u ratovima i unutrašnja borba između svetovnih feudalaca i budističkih kaluđera doveli su do raspada Tibeta sred. IX v. Na niz posebnih država; tako je dočekao provalu Mongola, pa je kao i Kina morao sred. XIII v. Priznati mongolsku vrhovnu vlast . U XIII – XVII v. Ponovo ga potresaju unutrašnje borbe između raznih budističkih sekti i borbi za prevlast; poč. XV v. budistički monah Czonkaba osniva sektu Gelug-ba, što je početak pretvaranja budizma u lamaizam; u XVI v. vrhovni sveštenik sekte nazvao se dalaj lama(okeanski lama, tj. Sveobuhvatni vrhovni lama), a njegov doglavnik pančen lama. Lamaistička sekta uspjela je osvojiti vlast tek poč. XVII v.; pobjednik Dalaj Lama V (1617 - 1682) i njegovi naslednici vladaju otada kao „žive bude“, držeći u gradu Lasi i vijersku i političku vlast, a tibetski feudalizam dobija strogo teokratsku formu čije ekonomske osnove počivaju na ogromnim imanjima budističkih manastira. Dalaj Lama V našao je i spoljnu podršku u Kini. Od Evropljana prvi su prodrli hrišćanski misionari jezuiti i kapucini, koji su već 1624. imali predstavnike u Lasi. Sve do kraja XIX v. suverenitet Kine nad Tibetom nije bio ugrožen, ali sred. Vijeka počela je borba za Tibet između imperijalističkih sila, prije svega između Vel. Britanije i Rusije. Sa svojih uporišta u Indiji, Vel. Britanija 80-ih god. XIX v. preduzima prve agresivne napade na Tibet i vodi ratne operacije 1888-89; djelimični ratni uspjeh donio je zaključenje kinesko-britanskog ugovora iz 1893. kojim se britanskoj trgovini i njenim predstavnicima daju velike povlastice u Tibetu; i Rusija uspjeva donekle ostvariti utucaj u Tibetu i održati britanski uticaj u ravnoteži. Koristeći zauzetost Rusije na Dalekom istoku, a naročito u rusko-japanskom ratu 1904-05, Vel. Britanija preduzima novu vojnu ekspediciju 1904. i uspijeva privremeno zauzati Lasu, na što je narod odgovorio gerilskim ratom; dugo i teško ratovanje natjeralo je Britance da se povuku iz Lase. Do britansko-kineske konvencije došlo je 1906; njom je Vel. Britanija priznala suverenitet Kine nad Tibetom, zadržavajući samo ranije povlastice za svoje trgovce; poslije toga su Kinezi 1910. protjerali iz Tibeta anglofilski orjetisanog Dalaj Lamu XIII (1876 - 1933), koji se sklonio u Indiju pod zastitom Britanaca. Kineski uticaj u Tibetu ponovo je oslabio za vrijeme kineske antimandžurske revolucije 1911. pa se Dalaj Lama XIII uz pomoć Britanaca vratio u Lasu; otad Vel. Britanija ponovo pokušava da stavi Tibet pod svoj uticaj. Uslijed unutrašnje slabosti, Kina je 1913. morala na anglo-kineskoj konferenciji u Simli (Indija) zaključiti sa Vel. Britanijom sporazum kojim je Kini oduzeto pravo da drži vojsku u Tibetu. Za vrijeme I svjetskog rata i kasnije dominirao je britanski uticaj, koji se oslanjao na Dalaj Lamu XIII i tibetsku buržoaziju. Tokom II svjetskog rata pokušale su SAD ostvariti izvjesni uticaj na Tibetu. Da bi se odvojio od Kine, čak 1949. proklamovana i njegova „nezavisnost“, ali se ona nije održala. Poslije pobjede revolucije u Kini 1949, počeli su između tibetskih predstavnika NR Kine pregovori „o mirnom oslobođenju Tibeta“, koji su završeni 1951. uključenjem Tibeta u sastav NR Kine kao autonomne oblasti (Tibetska Autonomna Oblast), pri čemi je Tibet zadržao izvjesnu unutrašnju autonomiju; 1952. osnovane su kineske vojne baze, a 1953. Kina je preuzela spoljnu politiku Tibeta; jula 1954. Dalaj Lama i Pančen Lama učestvovali su u radu I kineskog nacionalnog kongresa u Pekingu; 22. VI 1956. obrazovan je Komitet za upravljanje Tibetskom Autonomnom Oblašću. Kasnije u Tibetu dolazi do otpora kineskoj vlasti, koji u martu 1959. prerasta u ustanak u glavnom gradu Lasi. Kinezi su ugušili ustanak poslije nekoliko dana, a Dalaj Lama XIV je sa oko 10 000 svojih pristalica pobjegao u Indiju. Kinezi ulažu napore da modernizuju Tibet, posebno poslije kulturne revolucije. 
0 коментара:
Постави коментар